आपत्कालीन निधी किती महत्त्वाचा आहे? या लेखात जाणून घ्या त्याचे कारणे, फायदे, तो कसा तयार करावा, कुठे ठेवावा आणि आर्थिक सुरक्षिततेसाठी त्याचे महत्त्व.
आजच्या धावपळीच्या जीवनात, आपण सर्वजण भविष्यासाठी योजना आखत असतो. चांगल्या नोकरीसाठी, घरासाठी, मुलांच्या शिक्षणासाठी आणि निवृत्तीसाठी आपण बचत आणि गुंतवणूक करतो. पण, या सगळ्या नियोजनात आपण एका अत्यंत महत्त्वाच्या गोष्टीकडे दुर्लक्ष करतो का? ती गोष्ट म्हणजे ‘आपत्कालीन निधी’. आपत्कालीन निधी किती महत्त्वाचा आहे, याची कल्पना अनेकदा आपल्याला एखादे मोठे आर्थिक संकट आल्यावरच येते. तोपर्यंत खूप उशीर झालेला असतो.
अनेक आर्थिक सल्लागार सांगतात की, “तुमची पहिली आर्थिक प्राथमिकता ही आपत्कालीन निधी उभारणे असायला हवी.” खरंच, विचार करा, अचानक नोकरी गेली, किंवा गंभीर आजारपण आले, अथवा घरात एखादे मोठे दुरुस्तीचे काम निघाले, तर अशावेळी पैशांची तजवीज कुठून करणार? अशा अनपेक्षित खर्चांना तोंड देण्यासाठी आपत्कालीन निधी किती महत्त्वाचा आहे हे वेगळे सांगायला नको. चला तर मग, या लेखात आपण आपत्कालीन निधीचे महत्त्व, तो कसा तयार करावा आणि त्याचे फायदे सविस्तरपणे जाणून घेऊया.
आपत्कालीन निधी म्हणजे नेमके काय? (What Exactly is an Emergency Fund?)
आपत्कालीन निधी म्हणजे एक अशी रक्कम जी तुम्ही केवळ आणि केवळ अनपेक्षित आणि अत्यंत गरजेच्या वेळी वापरण्यासाठी बाजूला काढून ठेवलेली असते. ही रक्कम तुमच्या नियमित बचत किंवा गुंतवणुकीपेक्षा वेगळी असते. याचा मुख्य उद्देश अचानक उद्भवणाऱ्या आर्थिक गरजा पूर्ण करणे हा असतो, जेणेकरून तुमच्या इतर आर्थिक योजनांवर कोणताही परिणाम होणार नाही.
सोप्या भाषेत सांगायचे झाल्यास, ही तुमची ‘आर्थिक प्रथमोपचार पेटी’ (Financial First-Aid Kit) आहे, जी तुम्हाला कोणत्याही आर्थिक धक्क्यातून सावरण्यास मदत करते. आपत्कालीन निधी किती महत्त्वाचा आहे हे यावरूनच स्पष्ट होते.
आपत्कालीन निधी किती महत्त्वाचा आहे? – सविस्तर कारणे (Why is an Emergency Fund So Important? – Detailed Reasons)
आपल्या आर्थिक नियोजनामध्ये आपत्कालीन निधीला अनन्यसाधारण महत्त्व आहे. खालील काही कारणांमुळे आपत्कालीन निधी किती महत्त्वाचा आहे हे तुमच्या लक्षात येईल:
1. नोकरी गमावल्यास आर्थिक आधार (Financial Support During Job Loss)
आजच्या स्पर्धात्मक युगात नोकरी कधीही जाऊ शकते. कंपनी बंद पडणे, टाळेबंदी (Layoffs), किंवा इतर कोणत्याही कारणांमुळे तुमची नोकरी गेल्यास, नवीन नोकरी मिळेपर्यंत घरखर्च कसा चालवायचा हा मोठा प्रश्न उभा राहतो. अशावेळी, जर तुमच्याकडे 3 ते 6 महिन्यांच्या खर्चाएवढा आपत्कालीन निधी असेल, तर तुम्ही कोणत्याही दबावाशिवाय नवीन नोकरी शोधू शकता.
2. अनपेक्षित वैद्यकीय खर्च (Unexpected Medical Expenses)
आरोग्य हीच संपत्ती आहे, पण आजारपण कधी सांगून येत नाही. स्वतःसाठी किंवा कुटुंबातील सदस्यांसाठी अचानक उद्भवणारा वैद्यकीय खर्च खूप मोठा असू शकतो. विमा पॉलिसी असली तरी, काही खर्च विम्याच्या कक्षेबाहेर असू शकतात किंवा क्लेम मिळेपर्यंत तुम्हाला स्वतः पैसे भरावे लागतात. अशावेळी आपत्कालीन निधी किती महत्त्वाचा आहे याची प्रचिती येते.
3. घराची किंवा वाहनाची मोठी दुरुस्ती (Major Home or Vehicle Repairs)
घराची गळती, पाईप फुटणे, किंवा गाडीचा मोठा अपघात होऊन दुरुस्तीचा खर्च येणे, यासारखे खर्च अचानक येतात आणि ते टाळताही येत नाहीत. अशा खर्चांसाठी जर तुमच्याकडे निधी नसेल, तर तुम्हाला कर्ज काढावे लागते किंवा इतर बचत मोडावी लागते.
4. कर्जाच्या सापळ्यापासून बचाव (Protection from the Debt Trap)
अचानक आलेल्या खर्चांसाठी पैसे नसल्यास, अनेकजण क्रेडिट कार्डवर अवलंबून राहतात किंवा जास्त व्याजदराने वैयक्तिक कर्ज घेतात. यामुळे ते कर्जाच्या दुष्टचक्रात अडकण्याची शक्यता असते. आपत्कालीन निधी किती महत्त्वाचा आहे हे अशावेळी समजते कारण तो तुम्हाला कर्जबाजारी होण्यापासून वाचवतो. एका अभ्यासानुसार, भारतात अनेक कुटुंबे अनपेक्षित खर्चामुळेच कर्जाच्या खाईत लोटली जातात.
5. गुंतवणुकीचे संरक्षण (Protecting Your Investments)
अनेकदा लोक आर्थिक अडचणीमुळे आपल्या दीर्घकालीन गुंतवणुकी (Long-term Investments) जसे की म्युच्युअल फंड, शेअर, किंवा एफडी (Fixed Deposits) मुदतपूर्व मोडतात. यामुळे त्यांना अपेक्षित परतावा मिळत नाही आणि आर्थिक नुकसानही सोसावे लागते. आपत्कालीन निधीमुळे तुमच्या मुख्य गुंतवणुकी सुरक्षित राहतात.
6. मानसिक शांतता आणि स्थिरता (Mental Peace and Stability)
जेव्हा तुम्हाला माहीत असते की तुमच्याकडे कोणत्याही आर्थिक संकटाचा सामना करण्यासाठी पुरेसा निधी आहे, तेव्हा एक प्रकारची मानसिक शांतता लाभते. “पैसा सर्वकाही नाही, पण अनेक समस्यांवर तो उपाय नक्कीच आहे,” हे लक्षात घेणे महत्त्वाचे आहे. आर्थिक चिंता कमी झाल्यामुळे तुम्ही तुमच्या कामावर आणि आरोग्यावर अधिक लक्ष केंद्रित करू शकता.
7. आर्थिक स्वातंत्र्याकडे एक महत्त्वाचे पाऊल (An Important Step Towards Financial Freedom)
आर्थिक स्वातंत्र्य मिळवण्यासाठी केवळ गुंतवणूक करणे पुरेसे नाही, तर आर्थिक सुरक्षा असणेही तितकेच महत्त्वाचे आहे. आपत्कालीन निधी तुम्हाला ही सुरक्षा प्रदान करतो आणि आर्थिक स्वातंत्र्याच्या दिशेने एक महत्त्वाचे पाऊल टाकण्यास मदत करतो.
आपत्कालीन निधी नसल्यास काय होऊ शकते? (Consequences of Not Having an Emergency Fund)
जर तुमच्याकडे आपत्कालीन निधी नसेल, तर खालील समस्या उद्भवू शकतात:
- उच्च व्याजदराचे कर्ज: क्रेडिट कार्ड किंवा वैयक्तिक कर्जावर अवलंबून राहावे लागते.
- गुंतवणूक मोडणे: दीर्घकालीन उद्दिष्टांसाठी केलेली गुंतवणूक तोडावी लागते, ज्यामुळे आर्थिक नुकसान होते.
- मित्र-मैत्रिणी किंवा नातेवाईकांकडून उधार: यामुळे संबंधांमध्ये तणाव येऊ शकतो.
- मालमत्ता विकणे: कधीकधी दागिने किंवा इतर मालमत्ता कमी किंमतीत विकावी लागते.
- वाढता मानसिक ताण: सततची आर्थिक चिंता आरोग्यावर आणि नातेसंबंधांवर परिणाम करते.
या सर्व बाबींवरून आपत्कालीन निधी किती महत्त्वाचा आहे हे स्पष्ट होते.
किती आपत्कालीन निधी असावा? (How Much Emergency Fund Should You Have?)
आर्थिक तज्ञांच्या मते, तुमच्याकडे किमान 3 ते 6 महिन्यांच्या अत्यावश्यक मासिक खर्चाएवढा आपत्कालीन निधी असावा. काही विशिष्ट परिस्थितीत, जसे की तुमची नोकरी स्थिर नसल्यास किंवा तुमच्यावर अधिक लोक अवलंबून असल्यास, तुम्ही 9 ते 12 महिन्यांचा निधी ठेवण्याचा विचार करू शकता.
अत्यावश्यक खर्च म्हणजे काय? यामध्ये खालील बाबींचा समावेश होतो:
- घराचे भाडे किंवा गृहकर्जाचा हप्ता (EMI)
- किराणा आणि इतर घरगुती वस्तू
- वीज बिल, पाणी बिल, गॅस बिल
- मुलांच्या शाळेची फी
- प्रवासाचा खर्च
- औषधोपचारांचा नियमित खर्च
- विम्याचे हप्ते
उदाहरणार्थ: समजा, तुमचा महिन्याचा अत्यावश्यक खर्च खालीलप्रमाणे आहे:
| खर्चाचा प्रकार | रक्कम (रुपये) |
|---|---|
| घराचे भाडे/EMI | 15,000 |
| किराणा | 10,000 |
| बिले (वीज, पाणी, गॅस) | 3,000 |
| मुलांची फी | 5,000 |
| प्रवास | 2,000 |
| औषधोपचार | 2,000 |
| एकूण मासिक खर्च | 37,000 |
या उदाहरणात, तुमचा 3 महिन्यांचा आपत्कालीन निधी 37,000 x 3 = 1,11,000 रुपये आणि 6 महिन्यांचा निधी 37,000 x 6 = 2,22,000 रुपये असावा. तुमच्या गरजेनुसार आणि आर्थिक क्षमतेनुसार तुम्ही ही रक्कम निश्चित करू शकता. आपत्कालीन निधी किती महत्त्वाचा आहे हे समजून घेऊन त्यानुसार नियोजन करणे आवश्यक आहे.
आपत्कालीन निधी कसा तयार करावा? (How to Build an Emergency Fund?)
आपत्कालीन निधी तयार करणे हे एक मॅरेथॉन धावण्यासारखे आहे, एका रात्रीत पूर्ण होणारे काम नाही. यासाठी संयम आणि सातत्य आवश्यक आहे. खालीलप्रमाणे तुम्ही निधी उभारू शकता:
- खर्चांचे विश्लेषण करा (Analyze Your Expenses): प्रथम तुमच्या मासिक खर्चांची नोंद करा आणि अत्यावश्यक खर्च किती आहेत ते निश्चित करा.
- बजेट तयार करा (Create a Budget): तुमच्या मिळकतीनुसार खर्चाचे नियोजन करा. अनावश्यक खर्च टाळून बचत वाढवण्याचा प्रयत्न करा.
- लहान सुरुवात करा (Start Small): एकदम मोठी रक्कम बाजूला काढणे शक्य नसेल, तर दरमहा थोडी थोडी रक्कम बाजूला काढा. अगदी 500 किंवा 1000 रुपयांपासून सुरुवात करा.
- स्वयंचलित बचत (Automate Savings): तुमच्या पगाराच्या खात्यातून दरमहा एक ठराविक रक्कम आपत्कालीन निधीसाठी वेगळ्या खात्यात स्वयंचलितपणे जमा (Auto-debit) होण्याची सोय करा.
- अनावश्यक खर्च टाळा (Cut Unnecessary Expenses): बाहेर जेवण करणे, महागडे गॅजेट्स घेणे, किंवा अनावश्यक शॉपिंग करणे यांसारखे खर्च कमी करा.
- अतिरिक्त उत्पन्नाचा वापर करा (Utilize Windfall Gains): बोनस, इन्सेंटिव्ह, किंवा इतर मार्गांनी मिळालेल्या अतिरिक्त उत्पन्नाचा काही भाग आपत्कालीन निधीसाठी वापरा.
- ध्येय निश्चित करा (Set a Goal): तुम्हाला किती निधी जमा करायचा आहे, याचे एक स्पष्ट ध्येय ठेवा आणि ते पूर्ण होईपर्यंत प्रयत्न करत राहा.
आपत्कालीन निधी कुठे ठेवावा? (Where to Keep Your Emergency Fund?)
आपत्कालीन निधी अशा ठिकाणी ठेवणे महत्त्वाचे आहे जिथे तो सुरक्षित असेल आणि गरजेच्या वेळी सहज उपलब्ध (Liquid) होईल. खालील काही उत्तम पर्याय आहेत:
| पर्याय | तरलता (Liquidity) | परतावा (Returns) | धोका (Risk) |
|---|---|---|---|
| बचत खाते (Savings Account) | खूप जास्त | कमी (3-4%) | खूप कमी |
| लिक्विड म्युच्युअल फंड | जास्त | मध्यम (5-7%) | कमी |
| अल्प मुदतीची एफडी (Short-term FD) | मध्यम | मध्यम (6-7%) | खूप कमी |
| स्वीप-इन एफडी | जास्त | मध्यम | खूप कमी |
लक्षात ठेवण्यासारख्या गोष्टी:
- आपत्कालीन निधी शेअर बाजार किंवा इतर जास्त धोका असलेल्या पर्यायांमध्ये गुंतवू नका.
- या निधीतून जास्त परतावा मिळवण्याची अपेक्षा ठेवू नका; सुरक्षा आणि उपलब्धता हेच मुख्य निकष असावेत.
- तुमच्या सोयीनुसार तुम्ही एकापेक्षा जास्त पर्यायांमध्ये विभागूनही निधी ठेवू शकता.
भारतातील आघाडीची बँक, स्टेट बँक ऑफ इंडिया (State Bank of India), बचत खात्यावर विविध सुविधा पुरवते. तसेच, म्युच्युअल फंडांविषयी अधिक माहितीसाठी तुम्ही AMFI (Association of Mutual Funds in India) या संकेतस्थळाला भेट देऊ शकता.
आपत्कालीन निधी वापरताना काय काळजी घ्यावी? (Precautions While Using Emergency Fund)
- खऱ्या अर्थाने ‘आपत्कालीन’ परिस्थितीसाठीच वापरा: नवीन मोबाईल घेण्यासाठी किंवा फिरायला जाण्यासाठी हा निधी वापरू नका.
- पुन्हा भरपाई करा (Replenish): एकदा का तुम्ही या निधीतील काही रक्कम वापरली, तर शक्य तितक्या लवकर ती पुन्हा जमा करण्याचा प्रयत्न करा.
काही सामान्य गैरसमज (Common Misconceptions)
- “माझ्याकडे क्रेडिट कार्ड आहे, मग आपत्कालीन निधीची काय गरज?” क्रेडिट कार्ड हे कर्ज आहे, बचत नाही. त्याचे व्याजदर खूप जास्त असू शकतात.
- “माझी गुंतवणूकच माझा आपत्कालीन निधी आहे.” गुंतवणूक ही दीर्घकालीन उद्दिष्टांसाठी असते. ती मोडल्यास नुकसान होऊ शकते.
- “मी तरुण आहे, मला आपत्कालीन निधीची गरज नाही.” संकट वय पाहून येत नाही.
निष्कर्ष (Conclusion)
आपत्कालीन निधी किती महत्त्वाचा आहे, हे आता तुमच्या लक्षात आले असेलच. हा केवळ एक बचतीचा प्रकार नसून, तुमच्या आर्थिक स्थिरतेचा आणि भविष्यातील सुरक्षिततेचा एक मजबूत आधारस्तंभ आहे. जसे आपण आरोग्यासाठी विमा घेतो, त्याचप्रमाणे आर्थिक आरोग्यासाठी आपत्कालीन निधी असणे अनिवार्य आहे.
तुमच्या आर्थिक प्रवासाची सुरुवात करण्यापूर्वी किंवा कोणतीही मोठी गुंतवणूक करण्यापूर्वी, प्रथम पुरेसा आपत्कालीन निधी तयार करण्याला प्राधान्य द्या. यामुळे तुम्ही आत्मविश्वासाने आणि मानसिक शांततेने भविष्याला सामोरे जाऊ शकाल.
आम्हाला आशा आहे की, हा लेख तुम्हाला आपत्कालीन निधी किती महत्त्वाचा आहे हे समजून घेण्यास उपयुक्त ठरला असेल. तुमच्या प्रतिक्रिया आणि प्रश्न खाली कमेंट बॉक्समध्ये नक्की लिहा. तसेच, हा महत्त्वाचा लेख तुमच्या मित्र-मैत्रिणी आणि कुटुंबीयांसोबत शेअर करायला विसरू नका!
सामान्य प्रश्न आणि त्यांची उत्तरे (FAQ with Answers)
आपत्कालीन निधी म्हणजे काय? तो कशासाठी असतो?
उत्तर: आपत्कालीन निधी म्हणजे अशी रक्कम जी केवळ अनपेक्षित आणि अत्यंत गरजेच्या वेळी वापरण्यासाठी बाजूला काढून ठेवलेली असते. याचा मुख्य उद्देश अचानक उद्भवणाऱ्या आर्थिक गरजा पूर्ण करणे हा असतो, जेणेकरून तुमच्या इतर आर्थिक योजनांवर कोणताही परिणाम होणार नाही.
माझ्याकडे किती आपत्कालीन निधी असावा? हे कसे ठरवायचे?
उत्तर: आर्थिक तज्ञांच्या मते, तुमच्याकडे किमान 3 ते 6 महिन्यांच्या अत्यावश्यक मासिक खर्चाएवढा आपत्कालीन निधी असावा. तुमची नोकरी स्थिर नसल्यास किंवा तुमच्यावर अधिक लोक अवलंबून असल्यास, तुम्ही 9 ते 12 महिन्यांचा निधी ठेवण्याचा विचार करू शकता.
अत्यावश्यक खर्चामध्ये कोणत्या गोष्टींचा समावेश होतो?
उत्तर: अत्यावश्यक खर्चामध्ये घराचे भाडे किंवा गृहकर्जाचा हप्ता, किराणा, वीज बिल, पाणी बिल, गॅस बिल, मुलांच्या शाळेची फी, प्रवासाचा खर्च, औषधोपचारांचा नियमित खर्च आणि विम्याचे हप्ते यांचा समावेश होतो.
मी आपत्कालीन निधी कसा तयार करू शकतो? यासाठी काही सोपे उपाय सांगा.
उत्तर: आपत्कालीन निधी तयार करण्यासाठी तुम्ही खर्चांचे विश्लेषण करू शकता, बजेट तयार करू शकता, लहान रकमेपासून सुरुवात करू शकता, स्वयंचलित बचतीचा पर्याय निवडू शकता, अनावश्यक खर्च टाळू शकता, अतिरिक्त उत्पन्नाचा वापर करू शकता आणि एक निश्चित ध्येय ठेवू शकता.
आपत्कालीन निधी ठेवण्यासाठी सर्वोत्तम ठिकाणे कोणती?
उत्तर: आपत्कालीन निधी ठेवण्यासाठी बचत खाते, लिक्विड म्युच्युअल फंड, अल्प मुदतीची एफडी आणि स्वीप-इन एफडी हे चांगले पर्याय आहेत, जिथे तो सुरक्षित राहतो आणि गरजेच्या वेळी सहज उपलब्ध होतो.
बचत खाते आणि लिक्विड म्युच्युअल फंड यापैकी आपत्कालीन निधीसाठी कोणता पर्याय चांगला आहे? का?
उत्तर: दोन्ही पर्याय आपत्कालीन निधीसाठी चांगले आहेत. बचत खात्यात तरलता खूप जास्त असते पण परतावा कमी मिळतो. लिक्विड म्युच्युअल फंडात बचत खात्यापेक्षा जास्त परतावा मिळू शकतो आणि तेही सहज उपलब्ध होतात. तुम्ही तुमच्या सोयीनुसार कोणताही पर्याय निवडू शकता.
आपत्कालीन परिस्थितीत या निधीचा वापर कधी करावा?
उत्तर: आपत्कालीन निधीचा वापर नोकरी गेल्यास, अनपेक्षित वैद्यकीय खर्च आल्यास, घराची किंवा वाहनाची मोठी दुरुस्ती करावी लागल्यास अशा खऱ्या अर्थाने ‘आपत्कालीन’ परिस्थितीतच करावा.
जर मी आपत्कालीन निधीतील काही रक्कम वापरली, तर ती पुन्हा कधी आणि कशी जमा करावी?
उत्तर: एकदा का तुम्ही आपत्कालीन निधीतील काही रक्कम वापरली, तर शक्य तितक्या लवकर ती पुन्हा जमा करण्याचा प्रयत्न करावा. यासाठी तुम्ही तुमच्या बचतीत वाढ करू शकता किंवा खर्चात कपात करू शकता.
क्रेडिट कार्ड असताना आपत्कालीन निधीची गरज आहे का?
उत्तर: क्रेडिट कार्ड हे कर्ज आहे, बचत नाही. त्याचे व्याजदर खूप जास्त असू शकतात. त्यामुळे आर्थिक संकटात क्रेडिट कार्डावर अवलंबून राहणे योग्य नाही. आपत्कालीन निधी असणे नेहमीच सुरक्षित असते.
दीर्घकालीन गुंतवणूक आणि आपत्कालीन निधी यात काय फरक आहे?
उत्तर: दीर्घकालीन गुंतवणूक ही भविष्यातील विशिष्ट उद्दिष्टांसाठी केली जाते आणि तीमध्ये जास्त परतावा मिळवण्याचा उद्देश असतो. तर, आपत्कालीन निधी हा केवळ अनपेक्षित आर्थिक संकटांचा सामना करण्यासाठी असतो आणि त्यात सुरक्षितता आणि उपलब्धता याला महत्त्व दिले जाते.
तरुण व्यक्तीला आपत्कालीन निधीची गरज आहे का?
उत्तर: होय, संकट वय पाहून येत नाही. तरुण व्यक्तींनाही नोकरी जाणे किंवा आरोग्यविषयक समस्या येऊ शकतात. त्यामुळे आपत्कालीन निधी असणे त्यांच्यासाठीही महत्त्वाचे आहे.
आपत्कालीन निधी नसेल तर काय होऊ शकते?
उत्तर: आपत्कालीन निधी नसल्यास उच्च व्याजदराचे कर्ज घ्यावे लागू शकते, दीर्घकालीन गुंतवणूक मोडावी लागू शकते, मित्र-मैत्रिणी किंवा नातेवाईकांकडून उधार घ्यावे लागते, मालमत्ता विकावी लागू शकते आणि मानसिक ताण वाढू शकतो.
आपत्कालीन निधीसाठी बचत करताना कोणती काळजी घ्यावी?
उत्तर: आपत्कालीन निधी शेअर बाजार किंवा इतर जास्त धोका असलेल्या पर्यायांमध्ये गुंतवू नये. या निधीतून जास्त परताव्याची अपेक्षा ठेवू नये. तो गरजेच्या वेळी सहज उपलब्ध होईल याची काळजी घ्यावी.
मी माझ्या आपत्कालीन निधीचे उद्दिष्ट कसे निश्चित करू?
उत्तर: तुमच्या मासिक अत्यावश्यक खर्चाची गणना करून तुम्ही तुमच्या आपत्कालीन निधीचे उद्दिष्ट निश्चित करू शकता. तुमच्या आर्थिक परिस्थितीनुसार तुम्ही 3 ते 12 महिन्यांच्या खर्चाएवढी रक्कम उद्दिष्ट म्हणून ठेवू शकता.
आपत्कालीन निधी तयार करण्यासाठी किती वेळ लागू शकतो?
उत्तर: आपत्कालीन निधी तयार करण्यासाठी लागणारा वेळ तुमच्या मासिक बचत करण्याच्या क्षमतेवर अवलंबून असतो. तुम्ही दरमहा किती रक्कम बाजूला काढू शकता यानुसार काही महिने ते काही वर्षे लागू शकतात. सातत्याने प्रयत्न करणे महत्त्वाचे आहे.