12वी नंतर शैक्षणिक कर्ज कसे मिळवायचे? – Best Guide – 2025

12वी नंतर शैक्षणिक कर्ज कसे मिळवायचे, कर्ज घेण्याची स्पष्ट प्रक्रिया: पात्रता निकष, कागदपत्रे, व्याज दर, बँका योजनांचे तुलनात्मक फायदे आणि ऑनलाईन अर्ज पद्धत – सर्व माहिती मराठीत.

परिचय : शैक्षणिक कर्ज म्हणजे काय?

12वी नंतर शैक्षणिक कर्ज कसे मिळवायचे: शैक्षणिक कर्ज म्हणजे शिक्षणासाठी घेतलेले आर्थिक सहाय्य, जे विद्यार्थ्यांना त्यांच्या शैक्षणिक उद्दिष्टांपर्यंत पोहोचण्यासाठी आवश्यक असते. हे Education Loan सामान्यतः उच्च शिक्षणासाठी, जसे की महाविद्यालये, विद्यापीठे किंवा व्यावसायिक अभ्यासक्रमांसाठी घेतले जाते. शैक्षणिक कर्जामुळे विद्यार्थ्यांना त्यांच्या शिक्षणाच्या खर्चाची चिंता न करता त्यांच्या अभ्यासावर लक्ष केंद्रित करण्याची संधी मिळते. या Education Loan ची परतफेड शिक्षण पूर्ण झाल्यानंतर सुरू होते, आणि अनेक वेळा विद्यार्थ्यांना त्यांच्या करिअरच्या सुरुवातीच्या टप्प्यात कमी व्याज दरांवर Loan Repayment करण्याची सुविधा मिळते. यामुळे, शैक्षणिक कर्ज (Education Loan) विद्यार्थ्यांच्या भविष्याच्या विकासात महत्त्वाची भूमिका बजावते, कारण ते त्यांना त्यांच्या स्वप्नातील Career साध्य करण्यासाठी आवश्यक असलेल्या ज्ञान आणि कौशल्ये मिळविण्यात मदत करते.

शैक्षणिक कर्जासाठी पात्रता निकष

• शैक्षणिक कर्जासाठी अर्ज करणाऱ्या विद्यार्थ्यांनी भारतीय नागरिक असणे आवश्यक आहे.
• विद्यार्थ्यांनी मान्यताप्राप्त शैक्षणिक संस्थेत प्रवेश घेतलेला असावा, जसे की College किंवा University.
• कर्जासाठी अर्ज करणाऱ्या विद्यार्थ्यांचे age 18 वर्षे किंवा त्याहून अधिक असावे.
• विद्यार्थ्यांनी त्यांच्या शैक्षणिक प्रगतीसाठी आवश्यक असलेल्या अभ्यासक्रमात नोंदणी केलेली असावी.
• कर्जाची रक्कम विद्यार्थ्यांच्या शैक्षणिक गरजेनुसार ठरवली जाईल, ज्यामध्ये Tution Fee, Books आणि इतर शैक्षणिक खर्च समाविष्ट असतील.
• कर्जासाठी अर्ज करताना विद्यार्थ्यांनी त्यांच्या कुटुंबाच्या आर्थिक स्थितीचा पुरावा सादर करणे आवश्यक आहे.
• काही बँका आणि वित्तीय संस्थांनी कर्जासाठी विशेष Scholarship किंवा अनुदान योजना उपलब्ध करून दिल्या आहेत.
• विद्यार्थ्यांनी कर्जाची परतफेड करण्याची क्षमता दर्शविणारी माहिती सादर करणे आवश्यक आहे.
• कर्जासाठी अर्ज करताना आवश्यक कागदपत्रे, जसे की ओळखपत्र, पत्त्याचा पुरावा आणि Educational Certificates सादर करणे आवश्यक आहे.
• कर्जाच्या अटी आणि शर्तींचा सखोल अभ्यास करणे महत्त्वाचे आहे, ज्यामुळे विद्यार्थ्यांना कर्जाची योग्य माहिती मिळेल.

आवश्यक कागदपत्रे

यामध्ये फोटोसारखे दस्तऐवज, IELTS/GRE/GMAT स्कोअर रिपोर्ट (परदेशाधारित अभ्यासक्रमासाठी) देखील लागू होतात

12वी नंतर शैक्षणिक कर्ज कसे मिळवायचे? – Step-by-Step मार्गदर्शक

1. योग्य बँक किंवा योजना निवडा

➤ सर्वप्रथम, तुम्हाला कोणत्या बँकेतून किंवा कोणत्या शासकीय योजनेंतर्गत कर्ज घ्यायचे आहे हे ठरवा.
➤ उदाहरण: SBI Student Loan, Bank of Maharashtra Education Loan, Bank of India Star Vidya Loan.
➤ विविध बँकांचे व्याजदर, परतफेडीची अट, आणि प्रक्रिया वेगळी असते. म्हणून तुलना करून निवड करा.

2. अर्ज फॉर्म भरून कागदपत्रे गोळा करा

➤ निवडलेल्या बँकेचा शैक्षणिक कर्ज अर्ज फॉर्म भरा.
➤ सोबत आवश्यक कागदपत्रे जसे की १२वीच्या मार्कशीट, प्रवेश पत्र, ओळखपत्र, पालकांचे उत्पन्नाचे पुरावे इ. जमा करा.
➤ सर्व कागदपत्रे पूर्ण व अचूक असणे आवश्यक आहे.

3. ऑनलाईन किंवा बँकेच्या शाखेत अर्ज सादर करा

➤ काही बँका ऑनलाईन अर्ज सुविधा देतात (उदा. PM Vidyalakshmi Portal).
➤ अन्य बँकांसाठी शाखेत प्रत्यक्ष जाऊन अर्ज सादर करावा लागतो.
➤ अर्ज दाखल करताना कागदपत्रांसह पूर्ण तपशील द्यावा.

4. बँकेकडून कर्जाची तपासणी केली जाते

➤ बँकेचे अधिकारी तुमचा अर्ज, शैक्षणिक पात्रता, आणि कॉलेजचा तपशील तपासतात.
➤ कर्ज किती रक्कम द्यायची हे कॉलेजच्या फी आणि कोर्सच्या आधारावर ठरते.

5. सह-अर्जदाराची (पालकाची) आर्थिक स्थिती तपासली जाते

➤ बँक पाहते की तुमचा सह-अर्जदार (पालक) कर्ज परतफेड करू शकेल का.
➤ त्यांचे उत्पन्न, नोकरीचा प्रकार, आणि क्रेडिट स्कोअर पाहिले जाते.

6. कर्ज मंजूर झाल्यावर रक्कम कॉलेजकडे पाठवली जाते

➤ एकदा कर्ज मंजूर झाले की बँक कर्जाची रक्कम थेट कॉलेजच्या खात्यात जमा करते.
➤ काही वेळा रक्कम विद्यार्थ्याच्या खात्यातही दिली जाते – पण बँकेनुसार हे वेगळे असते.

टिप:
PM Vidyalakshmi Portal हा एक अधिकृत सरकारी पोर्टल आहे जिथे तुम्ही एकाच ठिकाणी विविध बँकांमध्ये अर्ज करू शकता.
✓ अर्ज प्रक्रिया संपूर्ण ऑनलाइन असते
✓ अर्जाचा Status ट्रॅक करता येतो
✓ Subsidy साठीही याच पोर्टलवर अर्ज करता येतो
✓ मंजुरी १५ दिवसांत मिळू शकते

👉 PM Vidyalakshmi Portal

थोडक्यात – योग्य योजना निवडा, कागदपत्रे गोळा करा, फॉर्म भरा आणि अर्ज करा. प्रक्रिया समजून घेतल्यास कर्ज मिळवणे खूप सोपे होते!

शैक्षणिक कर्जासाठी प्रमुख कर्ज योजना आणि बँका – सविस्तर माहिती

शैक्षणिक कर्ज घेण्यासाठी भारतातील अनेक सरकारी आणि खाजगी बँका विविध योजना देतात. खाली काही प्रमुख योजना आणि त्यांच्या वैशिष्ट्यांची माहिती दिली आहे:

1️⃣ Bank of Maharashtra – Maha Scholar / Model Education Loan

• ही योजना महा स्कॉलर किंवा मॉडेल एज्युकेशन लोन नावाने ओळखली जाते.
• विद्यार्थ्यांना ₹40 लाखांपर्यंत कर्ज collateral-free (गहाणशिवाय) मिळू शकते, विशेषतः परदेश शिक्षणासाठी.
• व्याजदर फक्त 7.10% पासून सुरू होतो, जो बाजारातील तुलनेत खूप कमी आहे.
• मुलींसाठी आणि गुणवंत विद्यार्थ्यांसाठी व्याजात अतिरिक्त सवलत दिली जाते.
• ही योजना भारतातील आणि परदेशातील दोन्ही शिक्षणासाठी उपयुक्त आहे.

➡️ अधिक माहिती: Bank of Maharashtra Education Loan

2️⃣ Bank of India – Star Vidya Loan (PM Vidyalakshmi Scheme)

• ही योजना प्रधानमंत्री विद्यालक्ष्मी योजनेअंतर्गत येते.
• या योजनेत तुम्हाला ₹7.5 लाख पर्यंत कर्ज margin money शिवाय मिळते. म्हणजेच तुम्हाला स्वतःकडून काही रक्कम भरायची गरज नाही.
• कोणतेही प्रोसेसिंग फी लागत नाही.
• कर्जाची परतफेड करण्यासाठी १५ वर्षांपर्यंतचा कालावधी मिळतो.
• सरकारकडून व्याज सवलत (interest subsidy) मिळू शकते, विशेषतः सामाजिक मागासवर्गातील विद्यार्थ्यांना.

➡️ अधिक माहिती: Bank of India Star Vidya Loan

3️⃣ सरकारी सार्वजनिक बँका (PSBs)

• सार्वजनिक क्षेत्रातील बँकांना सरकारने आदेश दिले आहेत की विद्यार्थ्यांचे कर्ज अर्ज १५ दिवसांत पूर्ण करावेत.
• यामध्ये SBI, Central Bank, Union Bank, BoM, BoI इत्यादी बँका येतात.
• बँकांमध्ये ऑनलाइन आणि शाखा द्वारे अर्ज करता येतो.
• शिक्षण कर्ज हे प्राधान्य कर्ज म्हणून मानले जाते, त्यामुळे यामध्ये जलद प्रक्रिया अपेक्षित असते.

📌 उदाहरणार्थ: PM Vidyalakshmi पोर्टल द्वारे अर्ज केल्यास प्रक्रिया अधिक पारदर्शक आणि वेगवान होते.

4️⃣ Cosmos Bank आणि इतर स्थानिक सहकारी बँका

• Cosmos Bank, Saraswat Bank, Janata Sahakari Bank यासारख्या स्थानिक सहकारी बँका देखील शिक्षण कर्ज सुविधा देतात.
• या बँकांमध्ये जर तुमचे किंवा पालकांचे खाते आधीपासून असेल, तर अर्ज प्रक्रिया अधिक सोपी आणि जलद असते.
• पात्रतेसाठी कधीकधी थोडेसे लवचिक निकष असतात.
• व्याजदर थोडे जास्त असू शकतात, पण प्रक्रिया वैयक्तिक आणि सुविधा अनुकूल असते.

📊 तुलना सारणी (Comparison Table)

टीप:

• कोणतीही योजना निवडण्याआधी तुमच्या कोर्सची फी, कॉलेजची मान्यता, आणि कर्जाची गरज याचा अभ्यास करा.
• काही योजना फक्त भारतातील शिक्षणासाठी असतात, तर काही परदेशातील शिक्षणासाठीही उपयुक्त असतात.

तुमच्याकडे विशिष्ट कोर्स किंवा बँक असल्यास, मी त्यावर आधारित योजना सुचवू शकतो. हवे असल्यास सांगा!

हो, खाली दिले आहे “व्याजदर, सबसिडी आणि कर लाभ (80E)” या विषयाचे सविस्तर, सोप्या मराठीत स्पष्टीकरण — जेणेकरून विद्यार्थी आणि पालक दोघांनाही समजायला सोपे जाईल.

शैक्षणिक कर्जासाठी व्याजदर, सबसिडी & कर लाभ (80E) – सविस्तर माहिती

शैक्षणिक कर्ज घेताना फक्त मूळ रक्कम (Principal) नव्हे, तर त्यावरील व्याज (Interest) सुद्धा महत्वाचा घटक असतो. व्याजदर, सवलती आणि कर लाभ यांचा योग्य फायदा घेतल्यास शिक्षण खर्च खूपच सुलभ होतो.

1. व्याजदर (Interest Rate)

• सरकारी बँका (SBI, Bank of Maharashtra, BoI) सामान्यतः ७% ते १०% P.A. दरम्यान व्याजदर घेतात.
• खाजगी बँका (Axis Bank, ICICI Bank इ.) कधी कधी १०% ते १६% पर्यंत व्याज आकारतात.
• व्याजदर “फ्लोटिंग” (बदलणारे) असतात – म्हणजे RBI च्या धोरणांनुसार ते कमी-जास्त होऊ शकतात.

उदाहरण: BoM मध्ये Maha Scholar योजना अंतर्गत व्याजदर 7.10% पासून सुरू होतो.

2. गुणवत्तेवर आधारित सूट (Merit-based Discount)

• काही बँका मुलींना किंवा गुणवंत विद्यार्थ्यांना व्याजदरात थोडी सूट देतात (उदा. 0.50% सूट).
• काही योजना SC/ST/OBC वर्गातील विद्यार्थ्यांसाठीही सवलती देतात.

उदाहरण:
✓ मुलींसाठी व्याजदर 0.5% ने कमी
✓ 80% पेक्षा जास्त गुण असलेल्या विद्यार्थ्यांसाठी अतिरिक्त सवलत

3. सबसिडी योजना – PM Vidyalakshmi अंतर्गत

• प्रधानमंत्री विद्यालक्ष्मी योजना अंतर्गत गरीब व मागासवर्गीय विद्यार्थ्यांना व्याज सवलत (Interest Subsidy) मिळू शकते.
• ही सवलत कोर्स दरम्यान भरावयाच्या व्याजावर सरकारकडून दिली जाते.
• कर्जाची संपूर्ण रक्कम विद्यार्थी परतफेड करतो, पण सरकार व्याज भरते.

पात्रता:

• उत्पन्न ₹4.5 लाखांपेक्षा कमी असणे
• भारतातल्या मान्यताप्राप्त संस्थेत प्रवेश
• फक्त व्याजाच्या भागासाठी सवलत मिळते (Principal नाही)

4. आयकर कलम 80E अंतर्गत कर लाभ

• तुम्ही किंवा सह-अर्जदार (पालक) जर शैक्षणिक कर्जावर व्याज भरत असाल, तर त्या व्याजावर Income Tax मध्ये सूट मिळते.
• Income Tax Act च्या Section 80E अंतर्गत ही सवलत दिली जाते.
• ही सूट फक्त व्याज रकमेवर मिळते, मूळ रकमेवर नाही.
• ही सूट तुम्ही 8 वर्षांपर्यंत किंवा कर्जाची पूर्ण परतफेड होईपर्यंत मिळवू शकता, जे आधी होईल.

उदाहरण:
जर वर्षभरात तुम्ही ₹50,000 व्याज भरले असेल, तर ते रक्कम Taxable Income मधून वजा केली जाईल – त्यामुळे कराची बचत होते.

📌 स्रोत: Fincash.com

थोडक्यात:

📌 सल्ला:
शैक्षणिक कर्ज घेताना फक्त व्याजदर पाहू नका, तर सबसिडी, कर लाभ, आणि लवचिक परतफेडीच्या अटी देखील तपासा. योग्य योजना निवडल्यास शिक्षणाची आर्थिक अडचण टाळता येते!

शैक्षणिक कर्जासाठी परतफेडीचे नियम व ग्रेस कालावधी

• परतफेडीच्या नियमांनुसार, कोर्स पूर्ण झाल्यानंतर साधारणतः 6 ते 12 महिन्यांचा ग्रेस कालावधी दिला जातो, ज्यामध्ये विद्यार्थ्यांना नोकरी मिळाल्यानंतर किंवा ग्रेस कालावधी संपल्यानंतर EMI भरण्यास सुरुवात करता येते.
• परतफेडीचा कालावधी जास्तीत जास्त 15 वर्षे असतो, ज्यामुळे विद्यार्थ्यांना त्यांच्या आर्थिक क्षमतेनुसार परतफेडीची योजना तयार करण्याची संधी मिळते.
• EMI साठी विविध पर्याय उपलब्ध आहेत, जसे की वाढीव EMI पर्याय, अध्ययन कालावधीत साधा व्याज दर, आणि पूर्ण EMI योजना, ज्यामुळे विद्यार्थ्यांना त्यांच्या गरजेनुसार योग्य योजना निवडता येते.
• ग्रेस कालावधी संपल्यानंतर, नियमित EMI थकबाकीवर येऊ शकते, त्यामुळे विद्यार्थ्यांनी त्यांच्या आर्थिक नियोजनात याचा विचार करणे आवश्यक आहे.
• या सर्व नियमांची माहिती घेऊन, विद्यार्थ्यांनी त्यांच्या कर्जाच्या परतफेडीच्या प्रक्रियेत योग्य निर्णय घेणे महत्त्वाचे आहे, जेणेकरून त्यांना कोणत्याही आर्थिक अडचणींचा सामना करावा लागणार नाही.

थोडक्यात:

टीप:
Bank of Maharashtra, SBI, BoI यासारख्या बँका ग्रेस कालावधी आणि परतफेडीचे लवचिक पर्याय देतात. तुमच्या आर्थिक स्थितीनुसार योग्य EMI योजना निवडा.

👉 EMI Calculator वापरून अंदाज घ्या: EMI Calculator – Mahamoney

ऑनलाइन अर्ज आणि PM‑Vidyalakshmi पोर्टल प्रक्रिया – संपूर्ण मार्गदर्शन

शैक्षणिक कर्जासाठी ऑनलाइन अर्ज करणं आता खूपच सोपं आणि पारदर्शक झालं आहे, कारण सरकारने सुरू केलेला PM-Vidyalakshmi Portal एकाच ठिकाणी अनेक बँकांमध्ये अर्ज, ट्रॅकिंग, आणि subsidy मिळवण्याची सुविधा देतो.

PM-Vidyalakshmi Portal म्हणजे काय?

• PM-Vidyalakshmi Portal हा सरकारकडून विकसित केलेला एक सेंट्रल ऑनलाइन पोर्टल आहे.
• येथे तुम्ही एकाच अर्जाद्वारे 3 पर्यंत बँकांमध्ये एकाचवेळी शिक्षण कर्जासाठी अर्ज करू शकता.
• हा पोर्टल प्रधानमंत्री विद्यार्थी कर्ज योजना आणि इंटरेस्ट सबसिडी योजनेसाठी अधिकृत gateway आहे.

ऑनलाइन अर्ज प्रक्रिया – Step-by-Step

पोर्टलवरील उपलब्ध सुविधा:

• ✅ शक्यतो बँक शाखेत न जाता सर्व प्रक्रिया ऑनलाइन
• ✅ अर्ज स्थिती (Status) रिअल टाइममध्ये पाहता येते
• ✅ Sanction Letter डाउनलोड करता येतो
• ✅ Subsidy Status आणि इतर अपडेट्स ट्रॅक करता येतात
• ✅ वेळ आणि खर्च वाचतो

सहभागी बँका (Participating Banks)

• Public Sector Banks: SBI, BoM, BoI, Union Bank, PNB, Central Bank इ.
• Private Banks: Axis Bank, ICICI Bank (मर्यादित प्रमाणात)

🟢 बँका या पोर्टलवर अर्ज स्वीकारतात, त्यानंतर त्यांची शाखा प्रक्रिया पुढे नेते.

टिप:

“जर तुम्हाला शिक्षण कर्जासाठी अर्ज करायचा असेल, तर PM Vidyalakshmi Portal हे सर्वोत्तम पर्याय आहे. यामुळे प्रक्रिया पारदर्शक, जलद आणि शाखेवर अवलंबून न राहता पूर्ण करता येते.”

FAQs (वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न)

निष्कर्ष

आता तुम्हाला स्पष्टपणे समजले आहे की 12वी नंतर शैक्षणिक कर्ज मिळवण्याची प्रक्रिया कशी आहे, कोणत्या बँका आणि योजनांचा विचार करावा लागतो, आणि अर्ज कसा करावा हे देखील तुम्हाला माहिती आहे. या सर्व माहितीच्या आधारे, तुम्ही तुमच्या शैक्षणिक प्रवासाला पुढे नेण्यासाठी सज्ज आहात. शिक्षण हे तुमच्या भविष्याचे एक महत्त्वाचे अंग आहे, आणि योग्य कर्जाच्या सहाय्याने तुम्ही तुमच्या स्वप्नांना साकार करण्यासाठी एक पाऊल पुढे जाऊ शकता.

तुमच्या पुढील पावलासाठी, PM‑Vidyalaxmi पोर्टलवर नोंदणी करणे हे एक उत्तम पर्याय आहे. या पोर्टलवर तुम्ही सहजपणे अर्ज करू शकता आणि तुमच्या गरजेनुसार योग्य योजना निवडू शकता. याशिवाय, तुम्ही तुमच्या जवळच्या सार्वजनिक बँकेत जाऊन तिथे उपलब्ध योजनांची माहिती घेऊ शकता. बँक कर्मचारी तुम्हाला योग्य मार्गदर्शन करतील आणि तुमच्या शैक्षणिक कर्जाच्या प्रक्रियेत मदत करतील.

अर्ज करण्यासाठी आवश्यक दस्तऐवज तयार ठेवा आणि लवकरात लवकर अर्ज प्रक्रिया सुरू करा. शिक्षणात गुंतवणूक करणे म्हणजे तुमच्या उज्ज्वल भविष्यासाठी एक महत्त्वाचा निर्णय घेणे. कर्जामुळे तुम्हाला तुमच्या शैक्षणिक ध्येयांपर्यंत पोहोचण्याची संधी मिळते. त्यामुळे, आता वेळ गमावू नका; तात्काळ कारवाई करा आणि तुमच्या स्वप्नांना साकार करण्यासाठी पुढे जा!

इतर कर्जासंबंधी लेख वाचा

• What is Business Loan – व्यवसाय कर्ज म्हणजे काय? Best मार्गदर्शक 2025
• Second Hand Car Loan: जुनी कार घेण्यासाठी Best 5 उपाय आणि 10 महत्त्वाचे फायदे
• घरासाठी कर्ज मिळवायचंय? हे 8 Important Points वाचल्याशिवाय अर्ज करू नका!